این مطلب، حاصل تأملات ناپخته‌ی یک دانشجوست. غرض از انتشار آن تنها گرفتن بازخورد و مخصوصاً مطلع شدن از انتقادات شما مخاطبان بزرگوار در جهت بهبود یا تغییر فرضیه است.
ورود بی مقدمه به بحث هم به آن دلیل است که این بحث به شکلی خام‌تر ولی مبسوط‌تر در جمعی گفته شده و شنیدن نظرات حاضران در آن جمع، در اولویت و فوریت بود. ان شاء الله بعداً کامل‌تر خواهد شد. عجالتاً تصاویر و اصلی‌ترین گزاره‌های مربوط به فرضیه را تقدیم می‌کنم:
همه‌ی ما این ضرب المثل را شنیده‌ایم و احتمالاً افراد مختلف نظرات متفاوتی نیز در تأیید یا رد مضمون آن دارند. کاری ندارم که اول کسی که آن را گفته، چه منظوری داشته و نیز کاری ندارم که در بسیاری اوقات، استعمالی غلط و ضدّ دینی از این جمله‌ی بسیار حکیمانه و شدیداً قرآنی می‌شود؛ تنها می‌خواهم این ضرب المثل را – با معنایی که از آن در نظر دارم – به عنوان یک تنبیه و تذکر و زنگ خطر برای امثال خودم به کار ببرم؛ برای افرادی که خدا نعمتی از جنس دردآگاهی و دغدغه به آن‌ها داده، آن هم دغدغه‌ی تربیتی و فرهنگی و افرادی که ادعای خدمت به هم‌نوع و هم‌وطن و هم‌کیش دارند.
مختصر می‌گویم و امیدوارم مفید هم واقع شود: ای برادر و خواهری که ادعای خدمت و سازندگی و جهاد علمی و فرهنگی و چه و چه و چه ات گوش فلک را کَر کرده، اگر به مقتضای ادعایت تلاش نمی‌کنی که هیچ؛ مثل من[1] ول معطلی و فردا روزی خواهد رسید که حساب از نعمتِ آگاهی و دردمندی‌ات خواهند کشید و دمار از روزگارت در خواهند آورد! اما اگر واقعاً در حال تلاشی، خوب بنگر که سرمایه‌ی فکر و عشق و توان و زمانت را کجا خرج می‌کنی. نکند به دردِ خانمان سوز آن عده‌ای دچار شوی که خانه‌ی خود را تاریک رها کرده‌اند و چهل‌چراغ به مسجد می‌برند! نکند مثل خیلی از روحانیون و معلمان و فرهنگیان و انسان‌شناسان، مانند کثیری از مهندسان فرهنگی و مُصلحان اجتماعی و مُنجیان سیاسی و نخبگان اقتصادی و ... ، حرص تمدن اسلامی و کشور و مسجد محل و بچه‌ی مردم و مراجع غریبه را می‌خوری و دل به کار او می‌دهی؛ اما از خانواده‌‌ات، فرزندت، همسرت، فامیلت، شعله‌های بی‌امان طغیان زبانه می‌کشد و بوی تعفنِ جهل متصاعد می‌شود و فغانِ دردهای بی‌درمان به آسمان می‌رسد!
مدتی است توجهم به این نکته‌ی بسیار مهم جلب شده که عزیزجان، به پیر، به پیغمبر، باید برای خانواده وقت گذاشت، باید برای خانواده فکر کرد، باید دل سوزاند، باید تضرع کرد، باید برنامه‌ریزی کرد، باید نقشه ریخت، باید توسل کرد، باید زار زد!
ما فکر کرده‌ایم هر کس دیرتر از سر کار به خانه برگردد، هنر کرده. (آن نفهم‌های بدبخت را نمی‌گویم که برای رسیدن به یک مدل بالاتر آهن قراضه‌ی متحرک یا یک تخته چشم‌نوازترِ پشمِ رنگ‌کرده یا یک لقمه‌ی چرب‌ترِ نجاستِ هضم نشده، تا بوقِ سگ کار می‌کنند و فرزندانشان را از محبت پدرانه و مادرانه – که میلیاردها برابر مهم‌تر از پول و این کثافات است - محروم![2]) بلکه افراد مخلصی را می‌گویم که حتی بی‌چشم‌داشت، تمام وقت خود را به خدمت‌گزاری خالصانه - در هر عرصه‌ای- اختصاص داده‌اند. اما باید بدانیم که اولْ واجب، تربیت خود است (علیکم أنفسکم، لا یضرّکم من ضلَّ إذا اهتدیتم) بعد از آن، تربیت خانواده است (قوا أنفسکم و أهلیکم ناراً – و أنذِر عشیرتک الأقربین – و أْمُر أهلَک بالصلاة و الزکاة واصطَبِر علیها) و آن وقت تازه نوبت به دیگران می‌رسد. شکی نیست که ما وظیفه داریم جامعه را اصلاح کنیم (کنتم خیر اُمةٍ اُخرجَت للناسِ تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنکر - من أصبحَ لایهتمُّ بِاُمورِ المسلمینَ فلیسَ بمسلمٍ)؛ اما اگر هر کس همان وظیفه‌ی اول را هم انجام بدهد، کار تمام است! در فرض این که دو سوم افراد جامعه، چنین نمی‌کنند، اگر ثلثی از افراد دیگر یا حتی کمتر، علاوه بر وظیفه‌ی اول، وظیفه‌ی دوم را هم انجام بدهند، باز هم مقصود حاصل است! در هر حال، «الأقربون أولی بالمعروف، نزدیکان به نیکی سزاوارترند.»
استادی داریم که خدا حفظش کند، کل عمرش به تعلیم و تربیت جوانان اختصاص داده و انصافا خیلی جوان‌ها را دست‌گیری و تربیت کرده؛ از هیچ چیز در راه خدمت به جوانان دریغ نمی‌کند؛ اما همو، وقتی خواهش می‌کردیم جلسه‌ای در ساعات انتهایی روز برایمان ترتیب دهد، گفت: شرمنده‌ام، من از ساعت 15 به بعد، در خدمت خانواده‌ام؛ بازی می‌کنیم، حرف می‌زنیم، تو سر و کله‌ی دخترهایم می‌زنم و ...
این است! از خیلی آقایانی هم که صبح تا شب دنبال «إرشاد» بچه‌ی مردم هستند و حتی در خانه هم فکر و ذکرشان معطوف به تربیت همه‌ی عالم و آدم هست غیر از خانواده‌ی خودشان، این استاد موفق تر است. چرا؟ چون به وظیفه عمل کرده و خدا هم به نفس او، به قلم او، به تلاش او برکت داده.
یک کلام، عاجزانه از شما و خودم تمنا می‌کنم: به خانواده‌ی خود برسید. اگر وجهه‌ی تربیتی و فرهنگی دارید، اگر داعیه‌ی دینداری دارید، اگر ادعای بشر دوستی دارید، بخشی از وقتتان را هم به فرزندانتان، همسرتان، خواهر و برادرتان و حتی پدر و مادرتان اختصاص دهید. اکثر ناهنجاری‌های فردی و اجتماعی محصول سرد بودنِ محیط خانواده است. جامعه‌ی خود را دریابید، با وقت‌گذاری برای خانواده.
مخصوصاً در این زمانه که به لطف شبکه‌های ضد اجتماعی و نافناوری‌های نارسانه‌ای، همه با من اند و در یمن اند، همه‌ی خانواده تر و تمیز در خانه در میان جمع هستند و دلشان جای دیگر است؛ که خدا می‌داند کجا! و پدر و مادرها هم در خواب زمستانی. امیدوارم خواب خوش نبینند؛ چون دشمن برای ما خواب‌های ناخوش، فراوان دیده‌است! (مَن نامَ لَم یُنَم عنه)
[1] . منِ فعلی. امیدوارم به دعای شما آدم شوم!
[2] . البته به هر کس پرکاری می‌کند برای تأمین خانواده هم جسارت نمی‌کنم؛ بالاخره بعضی اوقات تأمین حداقل‌ها هم مستلزم زحمت فراوان است. خداوند همه‌ی نیازمندان را بی‌نیاز کند و آنان را از کارِ بیش از مقدارِ از سرِ اجبار نجات دهد. (البته خودمان هم باید عاقلانه‌تر و قانعانه‌تر زندگی‌کنیم. مجبوریم این همه وام بگیریم، آن هم با نرخ بهره‌ی بیست درصدی؟!)
اهمیت تربیت کودک بر هیچ کسی که اندکی از تعلیم و تربیت بداند پوشیده نیست و قبلاً هم به آن اشاراتی کرده ایم. امّا آن چه امروز گریبانگیر مسأله ی تربیت کودک شده، قدری نیازمند تأمل است: با صنعتی شدن جوامع، امر تربیت کم کم از نهاد خانواده به نهاد آموزش و پرورش منتقل می شود. (از جمله دلایل می توان به اشتغال زنان، کاهش تعداد فرزندان، تخصصی شدن امور حتی تربیت و ... اشاره کرد) این شاید به تنهایی اشکالی نداشته باشد (که بعضی متخصصان معتقدند اشکال دارد) ولی لازمه ی سلامت این انتقال، تحول ماهوی نظام آموزش و پرورش و ایجاد ظرفیت در نهادهای رسمی برای برعهده گرفتن بار سنگین پرورش کودکان است. این امر در جوامع در حال توسعه اتفاق نیفتاده و آن چه شاهد هستیم، بیرون کشیدن امر تربیت کودک از دست خانواده و سپردن آن به نهادی است که کمّاً و کیفاً توانایی آن را ندارد؛ لذا کودک بدبخت از این را رانده و از آن جا مانده شده! بی تردید یکی از مهمترین بازوهای تربیت کودک در جامعه ی صنعتی و فراصنعتی، مهدکودک ها هستند.
اخیراً پرونده ای توسط دوستان اندیشکده ی تعلیم و تربیت دال در حال تدوین است تحت عنوان «مهد بابا ندارد». در این مجموعه سعی شده وضعیت مهد کودک های ایران با دقتی دوباره بررسی و آسیب شناسی شود. گفتارها و مصاحبه های این مجموعه به تدریج در سایت خبری عیارآنلاین در اختیار علاقه مندان قرار می گیرد.
رتبه های کنکور اعلام شده و سر کنکوری های سابق گرمِ انتخاب رشته است.
خیلی از بچه ها این روزها سر در گم اند، هر کدام یک جور. یکی سر این که کدام دانشگاه برود شک دارد، یکی بین رشته های مورد علاقه اش. یکی در مورد چیستی رشته ها سؤال دارد، یکی در مورد فرصت های شغلی رشته. یکی هم کلّا نمی داند به چی علاقه دارد!
سلام به همه ی دغدغه مندان و دردمندان عرصه ی تربیت و تعلیم.
این وبلاگ بهانه ایست برای سرودن، سرودن دردهایی نهفته در ضمیر: درد تربیت کودکان و نوجوانان و - قبل از آن- درد تربیت خود.
پس با توکل بر مدد الهی و التجا به صاحب عصر (عجل الله تعالی فرجه)، مربی واقعی انسان ها، آغاز می کنیم این سرودن را.
و از شما عزیزان، به ویژه اساتید محترم تعلیم و تربیت می خواهیم که ما را از نقد و نظر مشفقانه ی خود محروم نسازید.
پروردگارا، به کرم خود ما را در این راه پر فراز و نشیب یاری فرما.
